جايگاه حسن خلق در اسلام‏

دين مقدّس اسلام، همواره پيروان خود را به نرم‏خويى و ملايمت در رفتار با ديگران دعوت مى‏كند و آنان را از درشتى و تندخويى بازمى‏دارد.

قرآن كريم در ستايش پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد :

 «إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظيمٍ» «قلم( 68)، آيه 4»

بدرستى كه تو به اخلاق پسنديده و بزرگى آراسته شده‏اى.

حُسن خلق و گشاده‏رويى از بارزترين صفاتى است كه در معاشرت‏هاى اجتماعى باعث نفوذ محبّت شده و در تأثير سخن اثرى شگفت‏انگيز دارد. به همين جهت خداى مهربان، پيامبران و سفيران خود را انسان‏هايى عطوف و نرم‏خو قرار داد تا بهتر بتوانند در مردم اثر گذارند و آنان را به سوى خود جذب نمايند. اين مردان بزرگ براى تحقّق‏بخشيدن به اهداف الهى خود، با برخوردارى از حُسن خُلق و شرح صدر، چنان با ملايمت و گشاده‏رويى با مردم روبه‏رو مى‏شدند كه نه‏تنها هر انسان حقيقت‏جويى را به آسانى شيفته خود مى‏ساختند و او را از زلال هدايت سيراب مى‏كردند، بلكه گاهى دشمنان را نيز شرمنده و منقلب مى‏نمودند.

مصداق كامل اين فضيلت، وجود مقدّس رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله است. قرآن كريم، اين مزيّت گران‏بهاى اخلاقى را عنايتى بزرگ از سوى ذات مقدس خداوند دانسته، مى‏فرمايد:

 «فَبما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظّاً غَليظَ الْقَلْبِ لَا نْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ» «آل عمران( 3)، آيه 159»

در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم‏خو شده‏اى و اگر خشن و سنگ‏دل بودى، از گردت پراكنده مى‏شدند.

بسيار اتّفاق مى‏افتاد كه افرادى با قصد دشمنى و به عنوان اهانت و اذيّت به حضور ايشان مى‏رفتند، ولى در مراجعت مشاهده مى‏شد كه نه‏تنها اهانت نكرده‏اند، بلكه با كمال صميميّت اسلام را پذيرفته و پس از آن رسول اكرم صلى الله عليه و آله محبوب‏ترين فرد در نزد آنان به شمار مى‏رفت.

ارزشى كه اسلام براى انسان خوش‏رفتار قائل است، تنها به مؤمنان محدود نمى‏شود، بلكه غير آنان نيز اگر اين فضيلت را دارا باشند، از مزاياى ارزشى آن بهره‏مند مى‏شوند. در تاريخ چنين آمده است:

على عليه السلام از سوى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مأمور شد تا با سه نفر كه براى كشتن ايشان هم‏پيمان شده بودند، پيكار كند. آن حضرت، يكى از سه نفر را كشت و دو نفر ديگر را اسير كرد و خدمت پيامبرخدا صلى الله عليه و آله آورد.

پيامبر صلى الله عليه و آله، اسلام را بر آن دو عرضه كرد و چون نپذيرفتند، فرمان اعدام آنان را به جرم توطئه‏گرى صادر فرمود. در اين هنگام جبرئيل بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شد و عرض كرد: خداى متعال مى‏فرمايد، يكى از اين دو نفر را كه مردى خوش‏خلق و سخاوتمند است، عفو كن. پيامبر نيز از قتل او صرف‏نظر كرد، وقتى علّت عفو را به فرد مزبور اعلام كردند و دانست كه به خاطر داشتن اين دو صفت نيكو مورد عفو الهى واقع شده، شهادتين‏ را گفت و اسلام آورد.

 رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره‏اش فرمود:

 «او از كسانى است كه خوش‏خويى و سخاوتش او را به سمت بهشت كشانيد.» « بحارالانوار، ج 71، ص 390»